Μίσος

«Σαν έφεξε, βάρεσε η σάλπιγγα συναγερμό πάνω απ’ το λασπωμένο λοφάκι του χωριού.
Εκεί μαζεύτηκαν όλοι οι αιχμάλωτοι άντρες και κατόπι ντουφεκίστηκαν. Βρέθηκα αντίκρυ στο γέρο.
Είχε μερικές μελανιές στο πατριαρχικό του πρόσωπο και ψιθύριζε ολοένα προσευχές.
Τα μεταξωτά του γένια ανέμιζαν απαλά στον αγέρα. Το πιο καλό που μπορούσα να του κάνω ήταν να τον σκοτώσω αμέσως και τελειωτικά για να μην τυραγνιέται σα μερικούς που σπάραζαν σαν τα βουβάλια χτυπώντας τις απαλάμες στο χώμα.
Είχαμε κάτι θαυμάσια μάνλιχερ[1] τότες, ολοκαίνουργια, λαφριά κι ευθύβολα, που βαρούσες πεντάρα με δαύτα. Τόνε σημάδεψα στο κούτελο, ανάμεσα στα ολάσπρα φρύδια του.
Σήκωσε απάνω μου τα γαλανά μάτια του και με κοίταξε γαλήνια.
Θαρρείς πως ένιωσε την οπτική σκοπευτική μου γραμμή ν’ακουμπά σαν κάτι στερεό πάνου στο κούτελό του.
Τράβηξα τη σκανδάλη και σωριάστηκε μονοκόμματα σαν αστραποκαμμένος στη λάσπη.
Μια ψιλή κόκκινη κορδελίτσα κύλισε απ’ το κούτελό του πάνου στο ήσυχο πρόσωπο, και λεκέδιασε τα χιόνια της γενειάδας του.
Σαν τελείωσαν οι εχτελέσεις, ανοίχτηκε το τζαμί για νάβγουνε τα μαντρισμένα γυναικόπαιδα. Κατόπι βάλθηκε φωτιά στο χωριό.
Οι φαντάροι τρέχανε με γκαζοτενεκέδες και περεχούσανε πετρέλαιο τα σπίτια […]
Μαυροκόκκινες φωτιές βγάλανε τις πεινασμένες γλώσσες τους απ’τα ξυλένια πορτοπαράθυρα, ανεμίζοντας σαν παράξενες κουρελιασμένες σημαίες πάνου στα καφασωτά. Ο καπνός της πυρκαγιάς ανακατεβότανε μέσ’ τη σκοτεινή αντάρα.
Ξεκινήσαμε να φύγουμε.
Ξαφνικά μες από ένα σοκάκι χύμηξαν, ένα ξεφρενιασμένο πλήθος, τα μωρά και οι γυναίκες που είχανε κλεισμένες μες το τζαμί και τις ξαπολύκανε. Ούρλιαξαν και τρέχανε προς τα πτώματα.
Ήτανε χωρίς γιασμάκ [2], ξεστηθωμένες σαν άγριες μαινάδες [3].
Τα μάτια τους ήτανε τεράστια ανοιγμένα απ’την τρομάρα και τα μαλλιά τους πετούσανε πίσω σα μαύρα ζωντανεμένα σερπετά.
Τρέχανε προς το λόφο, μες απ’ το γλιστερό καλντερίμι του χωριού, για να ψάξουνε μες τα στρωμένα κουφάρια να γνωρίσουνε τους δικούς τους.
Από τότες χρόνια πέρασαν και διαβαίνουν ολοένα. Όμως μέσα μου κάθεται μια κρύα γαλάζια ματιά.
Τη νιώθω που απόμεινε μέσα μου ακίνητη, στυλωμένη και αθάνατη.
Ζει και κυκλοφορεί μέσα στο αίμα μου, σα μόλεμα και σα μαράζι.
Και θαρρώ πως μόνο μαζί με την ψυχή μου θα φύγει από πάνω μου» (Στράτης Μυριβήλης, «Διηγήματα»)



Οι παραπάνω γραμμές δημοσιεύτηκαν πριν από 80 περίπου χρόνια, στη συλλογή «Διηγήματα» ενός άσημου ακόμη Μυτιληνιού πεζογράφου ονόματι Στράτης Μυριβήλης. Περιέγραφαν το κάψιμο ενός τουρκικού χωριού της Πτολεμαΐδας-που τότε λεγόταν ακόμη Καϊλάρια- και τη μαζική εκτέλεση των αρρένων κατοίκων του από τον προελαύνοντα ελληνικό στρατό, τον Νοέμβριο του 1912 [5].

***

"Μας βγάζουν στην αυλή. Είχε ήλιο άφθονο-χωρίς σκοπό. Άρχισα να’ρχουνται πάλι ντόπιοι, άγριοι, σκληροί σα σίδερα. Μας κοίταζαν. Γυρεύαν φιρί φιρί αν είχαμε κανέναν Αρμένη. Η λύσσα τους γι’αυτουνούς ήταν δέκα φορές πιο πολλή.
Δεν είχαμε.
Άξαφνα, τρεις σταθήκαν από πάνου μας, από μένα και τον Αργύρη. Τυλίγαμε κείνη την ώρα τα ποδάρια μας με τα παλιοτσούβαλα, ετοιμάζοντάς τα για το δρόμο. Είδα τις σκιές τους που στάθηκαν.
- Ε! λέει αυστηρά ο ένας απ’τους τρεις.
Γυρίσαμε.
Χώνουν τα μάτια τους στο μούτρο του Αργύρη.
Ψάχναν.
- Δεν είναι,λέει ο ένας δισταχτικά.
- Είναι σου λέω! Φωνάζει ο άλλος. Τώρα θα δεις!
Και γυρίζοντας στον Αργύρη, τον διατάζει:
- Άνοιξε το στόμα σου!
Το άνοιξε –έτσι να φανούν τα δόντια του.
- Βλέπετε; φωνάζει με χαρά το Τουρκί.
Στη σειρά με τα άσπρα δόντια του Αργύρη έλαμπε ένα χρυσό δόντι. Γυάλιζε στον ήλιο-σα γυναίκα, τόσο ωραία.
- Γκιαούρ! βλαστήμησαν τότες κ' οι τρεις μαζί και τρέξαν να βγουν όξω.
-Ηλία... μουρμουρίζει ανήσυχο το παιδί. Τι θέλαν;
Τίποτα.
Πέρασε κάμποση ώρα, το ξέχασε. Ήταν και τ'όνειρο που τον είχε γεμίσει ουρανό, η χρυσή λάσπη.
Σε μια ώρα ξεκινήσαμε. Μας παράλαβε άλλη πόστα. Δεν είχαμε βγει ακόμα όξω απ'το χωριό όταν είδαμε να'ρχεται κοντά στο απόσπασμα ένα τσούρμο καμιά πενηνταριά ντόπιοι Τούρκοι.
Μας σταμάτησαν.
Ψάχναν στη γραμμή μας κάτι γυρεύοντας. Τέλος στάθηκαν σ'εμάς τους δυο.
- Τσαούς, λέει ένας απ'τους τρεις που ήταν στην αυλή. Αυτόν θα μας τον δώσεις.
Δείχνανε τον Αργύρη. Ο λοχίας πλησίασε. Του εξηγούν: Τούτος του λένε,ήταν αστυνομικός στ χρόνια της ελληνικής κατοχής, έκαμε το και το. Θα μας τον δώσεις;
Το παιδί δίπλα μου άρχισε να τρέμει. Τον κοίταξα: ένα κίτρινο χρώμα πασπάλισε το μούτρο του όπυ δεν ήταν λάσπη.
-Εγώ;... Εγώ;...τραύλιζε.
- Κοίταξε το στόμα του! δείχνανε οι πολίτες στο λοχία. Είχε ένα χρυσό δόντι. Κοίταξέ το!
- Εγώ πήγαινα σχολειό...., έλεγε το παιδί. Να, από δω ήταν συμμαθητής μου. Ποτές δεν έχω έρθει κατά δω...
Μα όσο μιλούσε τόσο τον σουσούμιαζαν. Όλο το τσούρμο τώρα ούρλιαζε:
- Θα μας τον δώσεις! Θα μας τον δώσεις!
Οι τσέτες [6] τραβηχτήκαν λίγο παράμερα με το λοχία. Πις, πις. Η χαρά άστραψε στα πρόσωπά τους σαν το δόντι.
- Εμπρός!
Αρχίσαμε να βαδίζουμε. Από πίσω, απ' τα πλάγια ακολουθούσε το τσούρμο βουίζοντας. Ο κίνδυνος σπιρούνιαζε τον αγέρα, το παιδί μου έσφιγγε τη χούφτα.
Τ'αδύνατα δάχτυλά του τρέμαν.
Τα κρατούσα -έτσι χεράκι χεράκι.
Μια παλιοντενεκεδένια κατσαρόλαήταν πεταμένη στο δρόμο. Ένας από το τσούρμο την πήρε και την έχωσε στο κεφάλι του Αργύρη.
Τα μεγάλα σγουρά γλιτσασμένα μαλλιά κρύφτηκαν.
- Ηλία!... Ηλία!... Θα με σκοτώσουν...
Του σφίγγω το χέρι πιο πολύ:
- Σώπα...
- Αρκαντάς... (σύντροφε) , αρκαντάς.... , γυρίζει, έξαλλο, στο στρατιώτη που βάδιζε δίπλα μας. Δεν είμαι εγώ...
Αταραξία.
- Σου λέω, δεν είμαι, αρκαντάς...
- Γκιαούρ! φωνάζει τότες ο στρατιώτης.
Σώπασε φοβισμένο.
Βγήκαμε όξω απ' το χωριό.
- Κάτσετε χάμου!
Καθίσαμε. Τότες ένας άντρας αψηλός και βαρύς μας πλησιάζει. Έκρυβε τα χέρια του πίσω στις πλάτες του. Δεν τα βλέπαμε. Στυλώνει μια ματιά στον Αργύρη.
- Βγάλ' το αυτό! του λέει άγρια για την κατσαρόλα.
Το παιδί τρέμει. Βγάζει την κατσαρόλα, την απιθώνει χάμου και σηκώνει στο δήμιο τα δακρυσμένα μάτια του. Αυτός, αργά, λύνει τα χέρια του. Κι απότομα, σα ζαρκάδι, του κατεβάζει μια, μ' ένα σφυρί που κρατούσε, στο κεφάλι.
Η κραυγή του παιδιού σκίζει τον αγέρα σα λεπίδι.
Τα ψιλά δάχτυλα που με σφίγγαν χαλάρωσαν.
Όλο το τσούρμο μουντάρησε σ'αυτό το σύνθημα. Τον τράβηξαν στην άκρη, κι ένα σωρό χέρια κουνιούνταν, ανέβαιναν, κατέβαιναν.
Δεν πρόφτασα να δω τίποτ'άλλο. Οι στρατιώτες μας σήκωσαν εμάς τους άλλους. Ξαναρχίσαμε το δρόμο. Μας σπρώχνανε, τρέχαμε. Μόλις ακούγαμε ένα δύο τελευταίες κραυγές πιο αδύνατες που διαλύουνταν.
Τις ρουφούσε η σκόνη". (Ηλίας Βενέζης, "το νούμερο 31328" [7] .



***
Δύο ακόμη φωτογραφίες, δύο ακόμη γεύσεις μιας μεγάλης σύγκρουσης με πολύ αίμα, με χιλιάδες νεκρούς, με μίσος άσβεστο και βαθύ.
Και σήμερα, τα εγγόνια και τα δισέγγονα αυτών, μαθαίνουν μόνο τη μία φωτογραφία, την άλλη δεν την ξέρουν, δεν την θέλουν.
Και έτσι συνεχίζουν να μισούν.
Ορίζουν τη ζωή τους μαθαίνοντας ότι οι ίδιοι είναι αγνοί και αμόλυντοι ενώ οι άλλοι είναι γεννημένοι φονιάδες και ρυπαροί.
Φροντίζουν γι'αυτό η οικογένεια, το σχολείο, οι παπάδες, ο στρατός, τα ΜΜΕ.
Όλοι στην υπηρεσία του μίσους και του σκοταδισμού.
Ο φόβος για τον "άλλον", οι παροιμίες, τα τραγούδια, η τέχνη, όλα στην υπηρεσία του μίσους.
Τα στερεότυπα και οι φοβίες στις δύο όχθες κοινά, απλώς δίπλα πιο έντονα, πιο φανατισμένα, με μια διαφορά: δεν μας θεωρούν πλέον ως τον υπ'αριθμόν ένα κίνδυνο:


Ελευθεροτυπία, 10/6/2007

Τι θα μάθετε εσείς στα παιδιά σας;

doctor

_______________________________________________________

[1] Το Mannlicher-Schönauer (Μάνλιχερ-Σενάουερ) υπήρξε ένας τύπος επαναληπτικού τυφεκίου, με περιστροφικό γεμιστήρα, που παρήχθη από τη Steyer-Mannlicher για τον Ελληνικό στρατό και αργότερα χρησιμοποιήθηκε και από το στρατό της Αυστροουγγαρίας. Περισσότερα: Μάνλιχερ
[2] Γιασμάκ, γιασμάκι = πέπλο < τουρκ. yasmak = καλύπτρα προσώπου.
[3] Μαινάδες: Κατώτερες Θεές που συνοδεύουν τον Διόνυσο. Όταν καταλαμβάνονται από το πνεύμα του θεού, επιδίδονται σ' έναν ασταμάτητο, ξέφρενο χορό. Εκείνη τη στιγμή είναι σαν να έχουν βγει από τον εαυτό τους· η μέθη και η έκσταση οδηγεί τα βήματά τους. Ο χορός τους πολλές φορές γίνεται άγριος και τρομαχτικός στους απλούς ανθρώπους. Όταν καταλαμβάνονται από μανία -γι' αυτό λέγονται Μαινάδες- δεν γνωρίζουν τι κάνουν· η παραφροσύνη τις οδηγεί σε πράξεις εξωφρενικές. Έτσι η μητέρα του Πενθέα κομμάτιασε μαζί με άλλες Μαινάδες τον ίδιο το γιο της. Οι Μαινάδες της Θράκης κομμάτιασαν το κορμί του δύστυχου Ορφέα που απογοητευμένος από την εξέλιξη του έρωτά του, άρχισε να μισεί τις γυναίκες.
[4] Στράτης Μυριβήλης, «Πόλεμος», στη συλλογή του ίδιου «Διηγήματα», Μυτιλήνη 1928, σ.26-7. Το απόσπασμα ελήφθη από το «Πόλεμος και Εθνοκάθαρση» του Τάσου Κωστόπουλου, σελ.11-12.
[5] Τ.Κωστόπουλος, ο.π. σ.12
[6] τούρκοι άτακτοι.
[7] Ηλίας Βενέζης, "το νούμερο 31328", 50η έκδοση, σελ.124-127.
Βλ. προηγούμενα ποστ:
http://dimitrisdoctor.blogspot.com/2007/11/31328.html
http://dimitrisdoctor.blogspot.com/2007/11/31328_06.html